ریل فولادی در ایران و جهان

ریل فولادی در ایران و جهان

مقدمه خبر :

خــودکفایی در صنعت حمــل و نقـل ریلــی، بـا چالش هایی مواجه است که تولید ریل، یکی از مهمترین آنهاست. کارشناسان حمل و نقل ریلی اعتقاد دارند که پیمانکاران ایرانی می توانند سالانه تا 1000 کیلومتر خط‌آهن احداث کنند. اما در کنار مشکلات مالی، این کمبود ریل است که دست و پای پیمانکاران را برای تحقق این هدف بسته است. اولین گام مهم برای حل مشکل مذکور در ایران، توسط ذوب آهن اصفهان برداشته شد و این شرکت در دهه گذشته توانست این محصول استراتژیک را تولید کند که به دلیل عدم برخورداری از استانداردهای مورد نیاز برای قطارهای پرسرعت، ‌با استقبال مواجه نشد.  

در واقع محصول ذوب آهن، ریل U33 بود در حالی که راه آهن جمهوری اسلامی نیاز به ریل UIC60  داشت. همین امر موجب شد ذوب آهن مجموعه اقداماتی را برای تولید ریل مطابق استاندردهای جهانی آغاز کند و حتی در سال ۸۶ مسئولان راه‌آهن و این شرکت فولادی یک موافقتنامه برای تولید ریل امضا کردند ولی این طرح به دلایل مختلف که مهمترین آن میل به واردات ریل بود، عقیم ماند. فولاد ریل به سبب نوع و موقعیت مصرف، شرایط خوردگی و سایش و انواع تنشهای دینامیکی وارده، جزء فولادهای کیفی محسوب شده و نیازمند فرآیند تولید دقیق و عملیات متالورژی ثانویه می‌باشد. ریل U33 برای سرعت کمتر از 160 کیلومتر مناسب است و در مسیرهای کوتاه کاربرد دارد اما در مسیرهای طولانی و حجم سنگین حمل و نقل، ریل UIC60 برای سرعت های بالای 160 کیلومتر مورد نیاز است. 
در مجموع ۱۷ کشور در دنیا ریل تولید می کنند که با راه اندازی پروژه ریل ذوب آهن، ایران نیز به عنوان هجدهمین کشور به این جمع اضافه می شود. بیشترین حجم تولید ریل در دنیا متعلق به کشور چین با حدود ۵۵۰ هزار تن ریل در سال است. کشورهایی مانند ژاپن، آمریکا، اتریش، فرانسه، لهستان، ایتالیا، چین و… از جمله تولید کنندگان ریل در دنیا محسوب می شوند.
در ایران با وجود افتتاح طرح‌ها و پروژه‌های ملی برای تولید ریل راه‌آهن، هنوز این صنعت به خودکفایی نرسیده و عمده ریل‌های مورد استفاده، از محل واردات تأمین می‌شوند.
این در حالیست که شرکت فولاد آلیاژی ایران به تکنولوژی تولید اینگونه فولادها دست یافته و توانایی تولید مقدار مورد نیاز فولاد ریلی کشور را دارد.  
طبق آمار انجمن جهانی فولاد در سال 2015 میلادی، بیش از 10 میلیون و 67 هزار تن فولاد ریل راه‌آهن، در دنیا تولید شد که در مقایسه با سال 2014 که 11 میلیون و 679 هزار تن بود، افت 14 درصدی را تجربه کرد. 
* استاندارد تولید ریل در جهان و ایران          
هم اکنون معتبرترین استانداردهــای تولید ریل، استاندارد 13674-1 DIN EN و فیش 860 UIC می‌باشند. استاندارد اروپایی 13674-1 DIN EN  برای تولید و تحویل ریل های راه آهن با وزن بیش از ۴۶ کیلوگرم در هر متر و توسط کمیته استانداردهای آهن و فولاد تدوین شده است. فیش 860 UIC نیز عنوان سندی است که اتحادیه بین المللی راه آهن ها (UIC) جهت تبیین شرایط فنی تولید ریل های راه آهن با وزن بیشتر از ۳۵ کیلوگرم در هر متر منتشر می‌نماید. هم اکنون ریل در شرکت ذوب آهن، تحت استانــدارد جـهانی ( EN13674 نسخه ۲۰۱۱ اروپا ) تولید می شود. درخواست راه آهن جمهوری اسلامی ایران برای ریل، ابعاد ۱۲ و ۲۴ متر بوده و ریل مترو نیز ۱۸ متر است. 
میزان مصرف و واردات ریل در خطوط ریلی ایران
به طور کلی، مصرف ریل در هر سال، بر پایه میزان بازسازی خطوط و احداث خطوط جدید می باشد. متداول ترین ریل های مورد استفاده در خطوط راه آهن پروفیل های UIC54 و UIC60 می باشند. با توجه به اینکه هر متر ریلUIC60حدود ۶۰ کیلوگرم وزن دارد، راه آهن برای هر کیلومتر ریل گذاری، نیاز به حدود ۱۲۰ تن ریل دارد. تا کنون ریل مورد نیاز، عمدتاً از کشورهای روسیه، چین، هند و شرکت های آلمانی و اتریشیThyssenkrupp و Voestalpine وارد شده است.
در حال حاضر میزان خطوط اصلی ریلی در کشور حدود 9 هزار کیلومتر است که با توجه به سند چشم انداز20 ساله کشور باید تا سال 1404 به 25 هزار کیلومتر افزایش یابد. برای احداث 16 هزار کیلومتر خطوط جدید ریلی طی 12 سال آینده، باید سالانه به طور میانگین 1333 کیلومتر خطوط ریلی احداث گردد. افزون بر این، راه آهن باید طبق برنامه، سالانه 300 کیلومتر بازسازی خطوط ریلی انجام دهد. این بدین معنا است که میانگین نیاز سالانه به ریل برای رسیدن به اهداف چشم انداز حدود 200 هزار تن می باشد.
نگاهی به آمار واردات در سال های گذشته و نیز روند توسعه خطوط ریلی طی سال های اخیر، نشان می دهد که میزان احداث خطوط جدید ریلی به طور میانگین حدود۲۵۰ کیلومتر در سال و میزان بازسازی خطوط حدود ۱۵۰ کیلومتر در سال (در مجموع ۴۰۰ کیلومتر در سال) بوده است. برای دستیابی به اهداف چشم انداز بیست ساله سرعت بازسازی و احداث باید بیش از 4 برابر شود. بر این پایه با توجه به میانگین قیمت ریل (بین ۱۰۰۰ تا ۱۱۰۰ دلار بر تن)، پیش بینی می شود که با ایجاد خط تولید ریل، سالانه از واردات دست کم ۱۰۰ هزار تن ریل و خروج ۱۰۰ میلیون دلار (معادل ۳8۰ میلیارد تومان) ارز از کشور جلوگیری نماید.